در دنیای پرهیاهوی کودکان، تشخیص تمایز بین شیطنت ذاتی و اختلال بیش فعالی کودکان/کمبود توجه (ADHD) می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. گویی موتور کوچکی در وجودشان دائما روشن است و بی‌قراری و عدم تمرکز، رنگ غالب روزهایشان می‌شود؛ اما آیا این شور و نشاط بی‌پایان، تنها نشانه یک کودک پرجنب‌وجوش است یا زنگ خطری از اختلالی پنهان؟ ADHD، اختلالی شایع در دوران کودکی است که با بی‌قراری، بیش فعالی و عدم تمرکز مشخص می‌شود. این اختلال نه‌تنها در محیط آموزشی، بلکه در روابط اجتماعی و زندگی روزمره کودک نیز می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند؛ به‌همین منظور در این مقاله، سفری به دنیای کودکان مبتلا به ADHD، مهمترین علائم و روش‌های درمانی این اختلال خواهیم داشت.
کودکان بیش‌فعال چه نشانه‌هایی دارند؟
کودکان با شور و نشاط بی‌حد و مرزشان، دنیای اطرافمان را سرشار از رنگ و زندگی می‌کنند؛ اما گاه، این سرزندگی بیش‌ازحد، مرزها را درمی‌نوردد و به بی‌قراری، عدم تمرکز و رفتارهای تکانشی تبدیل می‌شود. اینجاست که سایه اختلال بیش فعالی کودکان/کمبود توجه (ADHD) بر سر زندگی کودک سایه می‌افکند. توجه، تمرکز، سکون این کلمات برای بسیاری از کودکان، مفاهیمی آشنا و بدیهی هستند؛ اما این موارد برای کودکان بیش‌فعال، می‌توانند به چالش‌هایی تبدیل شوند که زندگی روزمره را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در متن ذیل، به بررسی برخی از شایع‌ترین علائم بیش‌فعالی و بی‌توجهی در کودکان می‌پردازیم.
ناتوانی در توجه کافی
این کودکان، به‌سختی می‌توانند روی یک موضوع یا فعالیت برای مدت طولانی تمرکز کنند. حواسشان به‌راحتی پرت می‌شود و از یک کار به کار دیگر می‌روند. آن‌ها در انجام تکالیف مدرسه، گوش‌دادن به صحبت معلم یا حتی در حین بازی‌کردن هم با مشکل مواجه می‌شوند.
عدم تمرکز درست
در بیش فعالی کودکان، تمرکز مقطعی و ناپایدار است و احتمال دارد آن‌ها به‌طور ناگهانی، تمرکز خود را از دست بدهند و به چیز دیگری جلب شوند. حفظ تمرکز برای آن‌ها دشوار است و به‌همین دلیل، در یادگیری و انجام وظایف با چالش روبه‌رو می‌شوند.
پرحرفی
این کودکان، تمایل زیادی به صحبت‌کردن دارند و ممکن است در مواقع نامناسب حرف بزنند یا گفتگوی دیگران را قطع کنند. کنترل صحبت‌کردن برای آن‌ها، سخت بوده و گاه بدون توجه به مخاطب، به حرف خود ادامه می‌دهند.
عدم در یک‌جا نشستن در مدت معین
برای این کودکان، بی‌حرکتی و سکون طاقت‌فرساست. آن‌ها دائما در حال حرکت هستند و به‌سختی می‌توانند، مدتی طولانی در یک جا بنشینند. بیش فعالی کودکان در کلاس درس، هنگام غذاخوردن یا حتی در حین تماشای تلویزیون، با بی‌قراری و وول‌خوردن نشان داده می‌شود.
عدم توانایی آهسته بازی‌کردن
بازی‌های آرام و ساکت، برای این کودکان جذاب نیست. آن‌ها به بازی‌های پرجنب‌وجوش و پرهیجان علاقه‌مند هستند و به‌سختی می‌توانند برای مدت طولانی به یک بازی آرام مشغول شوند.
تحرک و فعالیت بیش‌ازحد
این کودکان، سرشار از انرژی و دائما در حال حرکت و فعالیت هستند. ممکن است در کلاس درس از جای خود بلند شوند، در خانه بدوند و بالا و پایین بپرند یا حتی در حین خواب نیز بی‌قراری کنند.
فراموش نکنید که شدت این علائم در کودکان، متفاوت است. برخی از آن‌ها ممکن است فقط بخشی از این نشانه‌ها را داشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر می‌توانند علائم را در شدت بیشتری تجربه کنند؛ اما نگران نباشید، با مراجعه به دکتر بیش فعالی کودکان، این اختلال تشخیص داده و درمان می‌شود.
علایم کودکان 3 ساله بیش‌فعال
تشخیص اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان قبل از سن مدرسه، کار آسانی نیست؛ چرا که بارزترین نشانه‌های این اختلال یعنی عدم تمرکز و بی‌قراری، بیشتر در محیط‌های آموزشی همچون مدرسه خود را نشان می‌دهد. بااین‌حال، کودکان 3 ساله بیش‌فعال هم نشانه‌هایی دارند که می‌توان از آن‌ها برای شناسایی این اختلال استفاده کرد. این علایم در کودکان 3 ساله عبارت‌اند از:
- فراموش‌کاری
- نقص توجه
- بی‌صبری
این علایم هم در کودکان می‌تواند متفاوت و متغیر باشد و تنها دکتر بیش فعالی کودکان، قادر به تشخیص درمان آن‌ها خواهد بود.
علایم بیش‌فعالی در کودکان زیر 2 سال
اکثر متخصصان معتقدند که اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، ریشه در دوران نوزادی دارد و علائم آن می‌تواند از همان بدو تولد آشکار شود. کودکان زیر دو سال مبتلا به ADHD، اغلب از بدو تولد با بی‌قراری و عدم تمایل به خوابیدن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این نوزادان ممکن است به‌سختی به خواب بروند یا حتی پس از به خواب‌رفتن، به‌طور مکرر از خواب بیدار شوند و به آغوش مادر یا پناهگاه امن دیگری نیاز داشته باشند. بی‌قراری و جنب‌وجوش شدید این کودکان در دوران نوزادی، می‌تواند ازجمله نشانه‌های اولیه بیش‌فعالی باشد.
عواقب بی‌توجهی به بیش فعالی کودکان
برخی از والدین، اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) را تنها بخشی از بازیگوشی‌های دوران کودکی می‌دانند و از اهمیت درمان آن غافل هستند؛ اما عدم توجه به این اختلال و درمان به‌موقع آن، می‌تواند پیامدهای ناگوار و جبران‌ناپذیری برای کودکان مبتلا به ADHD و اطرافیان آن‌ها، به همراه داشته باشد. بارزترین عواقب بی‌توجهی به درمان این موضوع عبارت‌اند از:
مشکلات اجتماعی
این کودکان در برقراری ارتباط با دیگران و ایجاد دوستان، دچار مشکل هستند و اغلب در انزوا و تنهایی کارهای خود را انجام می‌دهند.
رفتارهای خطرناک
بی‌توجهی و تکانشگری در کودکان مبتلا بهADHD، می‌تواند منجر به انجام کارهای خطرناک و آسیب‌زننده به خود یا دیگران شود.
مشکلات رفتاری و تنظیم احساسات
بیش فعالی در کودکان، می‌تواند آن‌ها را در کنترل احساسات دچار مشکل کند. در این شرایط، شما بی‌شک شاهد رفتارهای پرخاشگرانه و غیراخلاقی خواهید بود.
فراموش نکنید که درمان بیش فعالی کودکان، امکان‌پذیر است و با تشخیص و مداخله زودهنگام، می‌توان علائم را کنترل و به کودکان کمک کرد تا زندگی شادتر و موفق‌تری را تجربه کنند.
درمان بیش فعالی در کودکان
درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان، نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است که دارودرمانی و روان‌درمانی را شامل می‌شود. در ادامه متن، شما را با روش‌های این درمان بیشتر آشنا می‌کنیم:
دارودرمانی
یکی از ارکان اصلی درمان ADHD، استفاده از داروهای محرک روان است. این داروها، با افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود تمرکز، کاهش بی‌قراری و کنترل رفتار در کودکان مبتلا به ADHD کمک می‌کنند. برخی از داروهای محرک روان رایج در این درمان عبارت‌اند از:
- آدرال (Adderall)
- کنسرتا (Concerta)
- فوکالین (Focalin)
- دی‌ترانا (Daytrana)
- ریتالین (Ritalin)
علاوه‌بر داروهای محرک روان، از داروهای دیگری نیز می‌توان برای درمان بیش فعالی کودکان استفاده کرد. این داروها، معمولا برای کودکانی تجویز می‌شوند که به داروهای محرک روان پاسخ مناسبی نشان نمی‌دهند یا عوارض جانبی شدیدی را تجربه می‌کنند. برخی از داروهای غیر محرک روان عبارت‌اند از:
- اینتونیو (Intuniv)
- کلبری (Qelbree)
- استراترا (Strattera)
توجه داشته باشید که مصرف تمام داروهای ADHD، باید حتما تحت‌نظر متخصص و با دوز تجویزشده انجام شود. عوارض جانبی این داروها، معمولا خفیف و قابل‌تحمل هستند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی در کنار دارودرمانی، نقشی کلیدی در درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان ایفا می‌کند. این روش، به کودکان مبتلا کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای کنترل رفتار، افزایش تمرکز و بهبود عملکرد خود را تقویت کنند. انتخاب روش مناسب روان‌درمانی برای هر کودک، باید باتوجه‌به شرایط و نیازهای او توسط دکتر بیش فعالی کودکان صورت گیرد.
با مراجعه به گروه روانپزشکی و روانشناسی ویان، بی‌شک سفری به‌سوی سلامت روان خواهید داشت. این گروه متخصص، در تلاش هستند تا تجربه‌ای خوشایند و بدون استرس را برای کودکان شما فراهم کنند.
سخن پایانی
در این مقاله، شما را با اختلال بیش‌فعالی/ کم‌توجهی در کودکان آشنا کردیم. حال می‌توانید با مشاهده علایم ذکر شده جهت درمان بیش فعالی کودکان خود اقدام کنید. گروه روانپزشکی و روانشناسی ویان، در کنار فرزندان شماست تا به بهبودی و التیام ذهن و روان آن‌ها یاری رساند.
